Tónaflóð í Tuchlauben
Schubert mun víst aðeins hafa staðið fyrir einum opinberum tónleikum (sem þó voru þversagnakennt kallaðir Privat Concerte) á ævinni og það var 26. mars 1828, á fyrstu ártíð Beethovens, en Franz sjálfur átti þá tæpa átta mánuði ólifaða. Svo vill til að ég á frábæra og afar menningarlega vini og mér bauðst því að heyra þá tónleika alla, þ.e. allt prógrammið, nákvæmlega 197 árum síðar, þann 26. mars s.l. sem líka var miðvikudagur eins og árið 1828 og er varla hægt að ímynda sér betri leið til að eyða því kvöldi. Tónleikarnir fyrri hófust kl. 7 um kvöldið og fóru fram í húsnæði Gesellschaft der Musikfreunde in Wien sem mun hafa verið á götunni Tuchlauben en ég þekki illu heilli ekki til í Vínarborg. Það verður þó mitt fyrsta verk að finna þetta hús þegar ég sæki Vín heim. Dagskráin var fjölbreytt. Schubert var sjálfur á píanóinu en vinur hans Johann Michael Vogl (1768–1840) söng fjóra söngva. Aðrir flytjendur eru einnig nefndir á boðsblaðinu (sjá að neðan).
Eftir að hafa hlýtt á nákvæmlega þetta prógram eina kvöldstund get ég vottað að það er sniðuglega hannað af Schubert sjálfum og ótrúlega fjölbreytt miðað við að tónskáldið er aðeins eitt en auðvitað einn sá fjölhæfasti allra tíma. Meðal annars var fluttur nýr strengjakvartet eftir Schubert sjálfan, væntanlega kvartett númer 15 sem hann lauk við þá um sumarið eða þá hinn frægi kvartétt númer 14, Dauðinn og stúlkan, sem hafði verið fluttur áður en var enn óútgefinn. Af því tilefni hlustuðum við á kvartettinn númer 15, auðvitað fyrsta þátt eins og Schubert hafði það fyrir 197 árum, með fjórum glæsilegum strengjahljóðfæraleikurum frá Kóreu sem nefnast Esmé Quartet. Þær munu allar menntaðar í Köln og kynntust þar (myndin er af þeim en þýskur strákur hefur hlaupið í skarðið fyrir eina). Þátturinn var vitaskuld ekki nýr fyrir mér en húsráðendur höfðu augljóslega valið upptöku af svipaðri kostgæfni og Schubert sjálfur sýndi við að skipuleggja þessa vönduðu dagskrá.
Vogl og Schubert virðast hafa flutt fjóra söngva eftir ýmis ljóðskáld en við lög Schubert sjálfs. Skáldin voru flestir kornungir menn og sýnir það hvernig Schubert lifði og hrærðist í listalífinu og studdi við bak annarra ungra listamanna (og þeir við hann). Síðan tók við Ständchen eftir Franz Grillparzer, sungið af Josephine Fröhlich, systur Katharinu sem Grillparzer dreymdi um að giftast en gerði þó aldrei. Ljóðið var ort til heiðurs Louise Gosmar (1803–1850) sem þá var trúlofuð Leopold von Sonnleithner (1797–1873). Mér féll það vel. Ég hafði heyrt það áður og þótti flutningurinn góður hjá Kölnarkarlakórnum og Evelyn Krahe. Oftast er það flutt með karlakór og þannig virðist Schubert hafa ráðgert það en þetta kvöld hefur kvennakór séð um flutninginn.
Einnig var tríó fyrir fiðlu, víólu og píanó flutt í heild sinni þetta kvöld, sennilega frumflutt því að það er kallað „Neues Trio“ á dagskránni og við fengum því að sjá það í heild sinni í flutningi Ronald Brautigam, Ester Hoppe og Christian Poltéra (sjá að neðan). Þau eru öll vel þekkt og Brautigam hefur sérhæft sig í sjálfum Beethoven. Vegna þess að ég er áhugamaður um minni háttar persónur tók ég sérstaklega eftir nótnaflettara Brautigams og velti fyrir mér hversu vandasamt þetta smáhlutverk væri. Ég geri ráð fyrir að Brautigam hafi þjálfað flettarann vel því að ekkert sem fagmenn gera er tilviljunum háð. Um sjálft verkið get ég fátt sagt sem ekki hefur þegar verið sagt. Ég hef áður minnst á það í tengslum við kvikmyndina Barry Lyndon þar sem andante-þátturinn er notaður á einstaklega áhrifamikinn hátt. Ekki man ég eftir sjálfum mér öðruvísi en að þekkja þessa tónlist.
Eftir tríóið tók við söngur eftir ljóðskáldið Ludwig Rellstab (1799–1860) sem einnig tengist fyrsta ljóðinu í Schwanengesang Schuberts. Mér þótti Rellstab einna besta ljóðskáldið sem Schubert ljáði tónlistarvængi þetta kvöld. Fyrir utan hugmyndavinnuna lék Schubert á píanóið með ljóðunum en lét öðrum eftir píanóið í tríóinum og kvartettinum. Væntanlega hefur tónskáldið staðið sig vel í þessu öllu en þetta hefur verið langt og strangt kvöld fyrir hann. Lokalagið er Schlachtgesang sem ólíkt flestum hinum verkunum er æskuverk Schuberts, tólf ára gamalt þegar það var flutt á fyrstu og seinustu opinberu tónleikunum hans í mars 1828. Þetta er hressilegt ljóð sungið af karlakór og hefur eflaust einhverjum áhorfanda fundist fyrst nú færast fjör í leikinn. En þetta sýnir hversu haganlega dagskráin er saman sett; Schlachtgesang hefur sjálfsagt verið best þekkt og kjörið til að ljúka kvöldinu í góðri stemmingu. Hefði maður ekki viljað vera fluga á vegg í Gesellschaft der Musikfreunde in Wien þetta kvöld?! En þökk sé góðvinum mínum fékk ég eiginlega að vera slíkt flygildi 197 árum síðar í staðinn.
