Uppvaxtarsögur verkalýðsdrengja
Raunsæi tröllreið Norðurlöndunum á 8. áratugnum og meðal helstu dönsku menningarhetjanna var þá Morten Arnfred sem sló í gegn rúmlega þrítugur og vann sín helstu afrek fyrir fertugt en leikstýrði raunar síðar Riget ásamt Lars von Trier. Meðal annars hlaut kvikmyndin Johnny Larsen fjögur Bóthildarverðlaun árið 1980 en þar er lýst veröld verkalýðsdrengsins Johnny sem leikinn er af hinum hvella Allan Olsen sem var mjög í tísku á þessum árum. Myndin er gerð eftir skáldsögu og er kannski ekki ólík því sem Íslendingar skrifuðu á þeim árum (Punktur, punktur, komma, strik kemur upp í hugann og ýmis verk Ólafs Hauks Símonarsonar). Johnny missir vinnuna og er þrælað út á nýjum stað. Hann er að reyna að ná sér í kærustu en gengur ekkert of vel. Í Bandaríkjunum kom kvikmyndin Breaking Away út sama ár og þar má sjá mörg sömu þemu.
Líf foreldra Johnny er aldeilis ekki spennandi þó að pabbinn reyni að gera sig breiðan á heimilinu og finnist vinir Johnny of ómerkilegir fyrir þau. Eins er með alla aðra eldri karlmenn sem Johnny rekst á og reyna meira og minna allir að þeyta honum í kringum sig og sýna honum sinn stað á lægri þrepum mannfélagsstigans. Stelpurnar eru tregar til að sýna honum sama áhuga og hann þeim. Johnny er ekkert sérstaklega misheppnaður eða klaufalegur, bara lítilsvirtur af flestum; kannski skiptir hvella röddin þar máli því að hún þótti einkenna danska lægristéttarkarlmenn á sínum tíma, m.a. ýmsa helstu kommúnistaleiðtoga eftirstríðsáranna. Sumt af þessu kannast maður sjálfur við, alinn upp á tímunum áður en börn voru prinsar og prinsessur og engum datt enn í hug að unglingum bæri að sýna sérstakan skilning. Stigveldið var algjört og þeir ofstopafullu níddust á þeim sem voru minni máttar. Johnny klæðir sig upp í jakkaföt þegar hann fer í bíó og burstar skóna samviskusamlega en hann er samt ekki fínn (ekki frekar en flækingur Chaplins) og það sjá allir. Þegar hann reynir að standa með sjálfum sér í vinnunni er hann rekinn og kallaður „kommasvín“. Myndin er svolítið yfirþyrmd af ljúfsárri tónlist (m.a. eftir sjálfan Toots Thielemans) sem greinilega á að fanga einsemd og minnimáttarkennd Johnnys.
Núna um jólin seinustu (já, ég kemst varla til að gera öllu skil) sá ég myndina í annað sinn þar sem ég sat límdur við DR flesta daga og finnst gaman að reyna mig við textalausar danskar myndir. Tók ég eftir mörgu sem myndinni var hrósað fyrir á sínum tíma, þ.e. hversu lágstemmd þjáning Johnnys er og þar að auki var fágætt á þeim tíma að fjallað væri um fólk af lægri stigum í kvikmyndum. Sennilega naut hún ekki síst hylli fyrir að fanga horfinn tíðaranda, frá 1950 til 1980 var mikið hagvaxtarskeið í Evrópu og lífskjör alþýðunnar bötnuðu mikið og þá var kannski full ástæða til að rifja upp erfiðan upprunann. Eftir það tók síðan við annað langt misréttisskeið en um leið æ sýnilegri velmegun og fyrir vikið virðist fortíðin fyrir þann tíma stundum ansi fátækleg frá sjónarstað okkar.
