Híðishám, seinni kvikmyndaþáttur

Fyrsta hugsunin sem læðist að manni þegar maður áttar sig á að það sé búið að gera heila kvikmynd um nýlegt sjónvarpsviðtal er að nú hafi sjálfumgleði fréttamanna tekist hið ómögulega að ná nýjum hæðum en Scoop (2024) er auðvitað ekki fyrsta myndin af því tagi því að það er hálf öld frá því að Network (1976) var og hét, kvikmynd sem snerist aðallega um sjónvarpið sem form. Scoop fjallar um viðtal sem flestallir hafa séð og fylgir í kjölfar allmargra heimildamynda um þetta sama viðtal, þegar Andrew prins ræddi við BBC í nóvember 2019 um tengsl sín við Jeffrey Epstein og Ghislaine Maxwell. Rækilega endurunnið efni sem sagt en prinsinn er leikinn af Rufus Sewell og viðmælandi hans Emily Maitlis af Gillian Anderson og þetta eru leikarar sem sannarlega munar um og eru bæði í essinu sínu. Myndin er næstum tveir tímar en er búin áður en maður veit af — og Andrew prins auðvitað líka.

Eiginlega gildir hið sama um Metoomyndina She Said (Sagði hún) sem nýlega kom inn á Netflix. Ég dróst að þessari mynd eins og fluga að blómi (man enn eftir að hafa staðið við nýflutta biðstöðina við Glæsibæ og horft á einmitt þannig tilhugalíf seinustu árin sem ég bjó enn hjá mömmu) en samt hlýt ég að spyrja mig hver tilgangurinn sé að horfa á bíómynd um viðburði sem voru í öllum fréttum um margra ára skeið. Er þetta leið til að læra eitthvað nýtt eða aðeins þægileg afslöppun? Ég hallast að hinu síðarnefnda og þó er þetta prýðileg mynd með úrvalsleikkonum á bak við Carey Mulligan og raunar einnig síðasta myndin sem hinn dásamlegi Andre Braugher lék í. Málið stendur mér líka nærri, hin linnulausa og iðulega súblímeraða karlremba og hatur karlþjóðarinnar og allra miðla þeirra á sterkum konum. Ég hef ekkert nema samúð með veslings konunum sem lentu í ófétinu Weinstein og Jennifer Ehle og Samantha Morton leika tvö vitnin með mikilli prýði og eins leikur Ashley Judd sjálfa sig. Ég gat ekki annað en dáðst að þeim meðan ég horfði en samt er þetta vel þekkt saga og breytti mér eðlilega ekki neitt. Myndin er þó gerð af konum og það gleður mig því að kvikmyndabransinn er sannarlega ekki þeirra helsta vígi.

Franska gamanmyndin On se calme et on boit frais à Saint-Tropez fjallar um óþekka táninga og framhjáhald fullorðinna og gerist eins og nafnið gefur til kynna á frönsku rívíerunni, suður við Nice og Cannes. Hún reyndist vera algjör B-mynd úr smiðju leikstjórans Max Pécas sem gerði nokkrar myndir um Rivieruna á 9. áratugnum og það skemmtilegasta við myndina er að hún er frá svipuðum tíma og Stella í orlofi, þ.e. löngu áður en ég fór til Frakklands eða útlanda yfirleitt. Húmorinn er alls ekki ósvipaður, strax á 20. mínútu fær holdugur maður matardrykk í fésið og það er fjarri því að vera seinasta tilvikið um að fæðu sé kastað á fólk. Hróp og köll og eftirhermur eftir Ítölum eru líka mikið teknar. Nýtt líf og Dalalíf koma einnig upp í hugann þar sem meðal helstu persóna eru tveir slordónar sem hegða sér ekki ósvipað þeim Þór og Danna. Aðalfléttan er að kornung stúlka mætir á ströndina að leita kærastans en þykist vera stödd norður í landi. Hún rekst síðan á pabba sinn sem líka hefur logið því að hann sé í vinnuferð og þau þurfa að gæta þess að koma hvorki upp um sjálft sig né hitt. Stúlka þessi er áreitt af öllum karlmönnum sem hún hittir en hirðir ekkert um það. Nota mætti myndina sem sönnunargagn um að kynferðisleg áreitni var ekki tekin sérlega alvarlega í fyrndinni (unglingsárum mínum). Hún og allar aðrar stúlkur á ströndinni eru í óða önn við að frelsa geirvörtuna mestalla myndina. Annars vakti athygli mína að Frakkar voru enn að tala með fyndinni röddu í bíómyndum löngu eftir að sá siður lagðist að mestu af á Norðurlöndum.

Önnur mynd með sumarþema er hin þýska Sommersturm (2004) sem varð á vegi mínum á netinu. Hún er þýsk gamanmynd sem hafði svipað menningarlegt mikilvægi og Love, Simon (2018) í Bandaríkjunum 14 árum síðar (þeir vestra eru iðulega svolítið á eftir þó að enginn þori að segja þeim það), þ.e. það liggur í að vera tiltölulega aðgengileg gamanmynd sem fjallar samt um hómóerótískt þema. Verandi þýsk, þá eru auðvitað færri brandarar í henni en bandarísku hliðstæðunni (kannski frekar tevtónsk glettni) en þeim mun meiri tilvistarangist. Aðalpersónan Tobi er íþróttagaur sem hefur um langan aldur verið hrifinn af besta vini sínum Achim en leikur sér að tilfinningum Anke á meðan Achim veit augljóslega allt um þetta en kýs að vera í afneitun. Þegar Tobi reynir að kyssa bestavininn kárnar gamanið og þeir verða óvinir um hríð en Achim er þó ekkert fól og hefur augljóslega komist yfir þetta allt í lokin. Þegar Tobi virðist eiga að búa við Achimsleysi kemur auk heldur drengur sem heitir Leo og leysir málið með því að forfæra Tobi sem var orðinn tillitslaus ruddi af ástleysinu. Fjöldi hressa aukapersóna er í myndinni, flestar klisjur og eiga til að tala með fyndinni röddu (sbr. að ofan). Það sem gefur myndinni gildi er leikur Robert Stadlober í aðalhlutverkinu. Enn er verið að lýsa svipuðum myndum sem djörfum og byltingarkenndum en Þjóðverjar voru nokkurn veginn búnir að þessu fyrir 20 árum.

Líkt og með bandarísku hliðstæðuna áðurnefndu liggur mikilvægi Sommersturm fyrst og fremst í að hafa brotist í gegnum meginstraumsmúrinn, þetta er svokölluð fílgúddmynd fyrst og fremst. Miklu alvarlegri er Noordzee, Texas enda byggð á skáldsögu André Sollie sem lést núna í janúar og braut marga múra í Belgíu með verkum sínum. Noordzee, Texas fjallar um smábæjardrenginn Pim sem elst upp hjá frjálslyndri móður (sem er ekkert ósvipuð mömmunni sem Vigdis Hjorth skrifaði um) við sjávarsíðuna og er iðulega einn og yfirgefinn meðan hún iðkar sinn frjálslynda lífsstíl. Besta vinkona hennar á son sem heitir Gino sem er talsvert eldri en Pim en í fyllingu tímans verður sá aldursmunur léttvægur. Leðurjakkatöffarinn Gino er talsvert gefinn fyrir að reyna við Pim (sbr. myndina að neðan) en er mjög ótilbúinn til að þau augnablik verði neitt annað en milli þeirra og ekki bætir úr skák að systir hans Sabrina er líka svolítið skotin í Pim þótt það blasi við að hann sé hinumegin. Þegar Pim er orðinn 16 ára er hann hins vegar orðinn upptekinn af nýjum kærasta mömmunnar, sirkusfolanum Zoltán. Sá er lýsandi dæmi um fyrirbærið „fuckboi“ en áður hafði mamman átt álíka slímugan kærasta sem heitir Etienne, eldri og feitari gerð af þeim nýja. Greyið Pim er sem sagt alinn upp líkt og íslensk börn í seinna stríðinu, sem alger eftirþanki.

Þessi mynd tekur efni sitt mun lengra en Sommersturm, bæði kynlífið og annað, enda ætlað að vera listaverk en ekki mynd fyrir alla — helsta gagnrýnin sem ég hef séð á hana er að vera uppfull af frekar augljósum myndhverfingum sem er að vísu rétt en ég sé ekki að það geri neitt til. Pim er eins og erkitýpa draumóramannsins sem horfir á lífið í kringum sig, segir fátt en lifir í eigin einkaheimi, augljóslega mótaður af áhugaleysi mömmunnar og skorti á viðmælendum eða áheyrendum. Hann er síteiknandi Gino og geymir alls konar hluti sem tengjast honum en verður síðan æ uppteknari af Zoltán og fer að njósna um hann og stela frá honum smáhlutum í hálfgerðum blætistilgangi. Hann er farinn að ímynda sér að sirkusfolinn fari með hann úr bænum enda Gino utan sviðs mestalla myndina, kominn með kærustu og vill helst að Pim fórni sér og gerist kærasti Sabrinu svo að öllum geti liðið vel og hann þurfi ekki að hafa samviskubit vegna fyrri kynna þeirra. Að lokum virðist þó stefna í betra samband milli þeirra. Kornungi leikarinn Jelle Florizoone heldur myndinni uppi en hver einasta persóna er vel skrifuð og vel leikin og ég er farinn að verða svolítið skotinn í flæmsku þó að hún hljómi enn svolítið eins og sænskakokksþýska í mín eyru.