Undan í flæmingi
Ég hef aldrei komið til Belgíu og Luxembourg en raunar einu sinni til Hollands. Eftir að Norðurlönd og Suður-Evrópa höfðu notið góðs af Netflixáhorfi mínu í upphafi árs þótti mér röðin komin að Flæmingjunum og ákvað að hefja leikinn á sjónvarpsþættinum Capitani sem streymisveitan hafði lengi haldið að mér; hann er frá Luxembourg sem þið vitið sjálfsagt öll að fær nýjan þjóðhöfðingja núna í október þegar Guillaume tekur við af föður sínum Henri erkihertoga sem hefur sagt af sér eins og nú er komið í tísku meðal kónga; þeir langfeðgar eru forríkir en halda sig til hlés í stjórnmálum. Luxembourg er nær tvöfalt fjölmennara en Ísland en fimmtíufalt smærra að flatarmáli og þorpið sem þessi þáttur á að gerast í er varla nema klukkutíma frá samnefndri höfuðborg Luxembourg þar sem flestir íbúar landsins eiga heima. Söguhetjan er hinn harðnaði löggutöffari Luc Capitani sem er fyrir tilviljun staddur á ferðalagi nálægt staðnum þar sem lík ungrar stúlku finnst og er falið málið. Með honum starfar sveitalöggan Elsa Ley og málið reynist talsvert torveldara en Capitani heldur fyrst.
Capitani er myndarlegur en veðraður. Hann hleypur mikið og er augljóslega hið mesta hörkutól. Brátt kemur í ljós að sakamálið snýst um eiturlyf og spillingu og dró þá heldur úr áhuga mínum á því. Ekki fannst mér lausnin neitt sérstaklega spennandi heldur sem getur auðvitað reynst akkilesarhæll sakamálaþáttar; dularfull mál eru spennandi en ekki alltaf þegar þau leysast. Hermenn í grenndinni blandast inn í málið og tvíburasystir hinnar myrtu leikur mikið hlutverk — að sjálfsögðu eru þær ekki leiknar af tvíburum heldur sömu leikkonunni. Eins og þátturinn skemmti mér vel í fyrstu (hver þáttur er aðeins um 30 mínútur) fór mér að leiðast þófið í miðri fyrstu þáttaröð og ákvað að láta eina nægja. Þó er landslagið í Luxembourg fallegt og tungumálið áhugavert, luxemburgískan telst víst til móselfrankískra mála sem ku vera hágermönsk. Henni svipaði til flæmsku í mínum eyrum en þetta liggur sem sagt þannig. Franska og þýska eiga einnig sinn sess í Luxembourg og í þessu litlu landi mun vera portúgalskur minnihluti. Meira hef ég eiginlega ekki um Capitani að segja en þátturinn er alls ekki slæmur þó að hann næði áhuga mínum ekki of vel vegna þess að morðið reyndist ekki snúast um neitt sálfræðilega áhugavert.
Öðru máli gegnir um glæpina í belgíska þættinum Twee Zomers sem er í raun og veru á flæmsku og gerist sumrin 1992 og 2022, þar á meðal er voðaverk framið 18. júlí fyrra árið sem vakti athygli mína af persónulegum ástæðum. Þátturinn snýst líka um spurninguna um að segja og þegja og alls ekki á yfirborðskenndan hátt. Í þættinum er flakkað milli 1992 og 2022 sem gerir að verkum að það tekur sinn tíma að komast inn í hann, líka vegna þess að leikararnir sem túlka persónurnar árið 1992 eru flestir gjörólíkir leikurunum sem leika þær 2022 og af einhverjum ástæðum hefur persónan Didier (sá fyrir miðju að neðan sem minnir á Jón Baldvin Hannibalsson) elst miklu meira en öll hin. Ég neyddist því til að horfa tvisvar á fyrstu tvo þættina (kannski hefði ég ekki átt að taka til í tölvunni meðan ég horfði í fyrra sinn) en langaði raunar til þess því að hin mjög flóknu tengsl persónanna eru áhugaverð og það gengur vel að skapa rafmagnaða spennu um hvað hafi gerst fyrir 30 árum og hvaða afleiðingar það kunni að hafa. Eitt sem fram kemur í þættinum er að lagið „Marína“ sem stórstjarna Íslands árið 1960, Sigrún Jónsdóttir, gerði frægt hér á landi virðist hafa átt sinn hóp meðal Flæmingja árið 1992 (ekki minnist ég vinsælda þess á Íslandi það ár). Almennt séð eru atvikin frá 1992 sveipuð meiri dulúð en nútíminn vegna þess að í nútímanum er talsvert rætt um fortíðina en unga fólkið er lítið í analýsunni. Í þættinum er ráðgáta sem kannski er fremur auðleyst ef maður fylgist nógu vel með en aðalráðgátan er fólkið sem fjallað er um og við erum hálfpartinn skilin eftir með hana.
Þegar kom í þriðja þátt þakkaði ég mínum sæla að hafa horft aftur á fyrstu tvo þættina því að enn flæktust tengslin milli paranna og auðvitað hjálpar ekki til að býsna margt gerist á þrjátíu árum, kannski ívið meira en kemst fyrir í einni sögu og að því leyti er Tvö sumur flækt og ruglingslegt eins og lífið sjálft frekar en klippt og skorin eins og frásögn er gjarnan. Kannski fjallar þessi saga einmitt um gráu svæðin í samskiptum fólks, sekt og sakleysi, rétt og rangt, grámóskulegan miðaldurinn andspænis hreinum línum æskunnar. Þar sem þetta er fyrsti belgíski sjónvarpsþátturinn í fullri lengd sem ég horfi á tekur líka sinn tíma að komast inn í flæmska húmorinn en ég var farinn að flissa að gríninu á þriðja þætti og kannski finnst mér flæmska svolítið fyndin líka. Aðalhúmorinn snýst um hinn ellilega Didier sem er fyndinn lítill karl. Ungi Didier var augljóslega svolítið brjóstumkennanlegur líka en af því að hann er ungur hef ég meiri samúð með honum. Miðaldra Peter er bæði ríkur og upptekinn af peningum, þ.e. að aðrir eigi ekki jafn mikið af þeim og hann og ágirnd þeirra ógni honum því. Ungi Peter var testósterónbúnt og gítargaur og fullur af aggressíón sem nær kannski ekki mjög langt. Miðaldra Stef (stundum kallaður Mowgli) er ráðherra og valdsmannslegur á sinn hátt þó að hann sé ógiftur eins og Mark Rutte og fjarri því að vera leiðtogi hópsins. Á yngri árum var hann lagður í einelti og hlaut viðurnefnið meðal annars vegna þess að hann átti ekki jafn góð föt og hinir og stundum var því meiri líkamslykt af honum. Bæði gamli og ungi Stef eru með valbrá á sama stað en það tók mig dágóða stund að átta mig á því. Allir þessir menn eru á sinn hátt ósympatískir en þó færist maður nær kjarna þeirra allra. Ungi Luk var að jafna sig af krabbameini en hefur greinilega komist yfir það því að miðaldra Luk á unga konu og eina afkvæmið sem sést í fyrsta þætti. Hann er jaðarmaður í karlahópnum af einhverjum ástæðum, m.a. sameiginlegu leyndarmáli hinna á meðan hann býr einn með sínu.
Kvenhlutverkin fannst mér fyrst ívið verr skrifuð og einkum þó ungu konurnar en kannski er það vegna þess að lykilupplýsingar um þær eru geymdar fram í lokaþáttinn. Lengi vel fannst mér erfiðast að átta mig á afmælisbarninu Romée sem ég þó var fyrstur til að bera kennsl á í nútímanum. Hún er gestgjafinn, kann bæði á viðskipti og tækni og virðist hafa sitt á hreinu en Saskia og Sofie hafa báðar átt erfiðara líf og strax í fyrsta þætti kemur fram að Sofie var nauðgað af tveimur úr hópnum árið 1992 þegar hún var í lyfjamóki. Mowgli tók myndir af því og Didier var líka viðstaddur þó að tveir aðrir séu aðalsökudólgarnir. Myndbandið reynist vera enn til og einhver hefur sent það til Peter og heimtað 100 bitcoin fyrir. Þessi fjárkúgun vokar yfir hópnum seinna sumarið en líka allar flækjurnar í samböndunum enda kemur að lokum í ljós að myndbandið hefur farið um hendur ýmissa. Einnig kemur í ljós að „enginn veit hver annars konu hlýtur“ eins og Snjólaug á Skáldalæk hefði orðað það. Fyrra sumarið er með í hópnum Mark (í rauða bolnum að neðan) sem ferst það sumar í eldsvoða og reynist einn í hópnum bera ákveðna ábyrgð á því. Seinna sumarið bæst Lia síðari kona Luk í hópinn en hún reynist hafa komið víða við, m.a. í hópnum. Áður áttu Saskia og Luk saman fatlað barn en í ljós kemur líka að það er rangfeðrað. Guðrún frá Lundi hefði ekki getað gert mikið betur en þetta.
Þáttaröðin nær hármarki í fjórða þætti (sem jafnframt er erfiðastur að horfa á) en þá verða eins konar hvörf sem ekki falla þó alveg að skilgreiningu Aristótelesar á hugtakinu því að persónurnar reynast vera mismiklir fangar aðstæðna. Þó að allar flækjurnar, leyndarmálin og uppljóstranirnar geri þáttinn að lokum að hálfgerðu tilfinningakraðaki hafa höfundarnir lagt rækt við hverja og eina persónu og það sem er áhugavert við þáttinn eru komplexarnir og minnimáttarkenndin sem þau eru greinilega öll haldin hvert gagnvart öðru fyrir utan að vel gengur að halda utan um þann grundvallarmun sem er á ungu og miðaldra fólki. Líkt og þau var ég ungur árið 1992 og þó að þetta fólk sé ekkert líkt mér (kannski líkari fólkinu í lagadeild á þeim tíma) skil ég hvernig horfin æskan horfir við þeim þrjátíu árum síðar og kannski ekki síst löngun sumra þeirra til að einfaldlega hunsa þessa fjarlægu fortíð sem endurfundir þeirra snúast um því að upprifjunin leiðir ekki til góðs. Ég veit síður hvað ég ætti að sækja frá þættinum um glæpi og glópsku fólksins, annað en að lífið er ólíkt tölvukóða ekki eingöngu 1 og 0 og það eru gráu svæðin sem einkenna lífið eftir hraðskreiða æskuna.
