Corvo og gervigreindin

Góðvinur minn sagði mér í apríl að eftirlætisbókin hans væri Hadrian the Seventh eftir Frederick Rolfe og ég keypti hana þá strax þar sem ég er fullur listrænnar forvitni og elska vini mína. Ég er alls ekki fróður um Rolfe sem var þekktur undir nafninu krákan (Corvo) og var Englendingur sem ílentist í Ítalíu. Corvo var kaþólskur og dreymdi um að verða prestur en þótti óhæfur til þess, bæði of sérvitur og ekki með athyglina við námið. Á hinn bóginn hafði hann miklar hugmyndir um kristna trú en var kífinn og deilugjarn og það var ekki alltaf heppilegt fyrir mann sem þurfti að vinna fyrir sér sem rithöfundur en hann var raunar einnig myndlistarmaður og ljósmyndari og svo nánast í fullu starfi við að vera „karakter“ sem væri öllum kunningjum ógleymanlegur. Corvo var afar hreinskilinn um sínar langanir og þrár sem beindust einkum að 16-18 árum stæðilegum strákum. Koma þær enda við sögu í mörgum bókum hans. Höfundurinn A.J.A. Symons (1900–1941) skrifaði ævisögu Corvos sem nefnist Leitin að Corvo, kom út árið 1934 og er byltingarkennt verk í ævisagnaritun þar sem Symons taldi ekki nóg að rekja helstu æviatriði höfundarins heldur vildi hann skilja viðfangsefni sitt. Ævisaga hans þykir þannig ekki aðeins góð mynd af Corvo heldur líka Symons sjálfum og ég var fljótur að panta hana líka eftir að ég hafði lesið Hadrian sjöunda.

Það var ekki erfitt fyrir mig að skilja hvers vegna Hadrian sjöundi er eftirlætisbók vinar míns en hana bar vitaskuld á góma í samræðum okkar eftir andlát Frans páfa í apríl. Ég áttaði mig líka á því við lestur hennar að hún er allskýr en óbein fyrirmynd sjónvarpsþáttanna Ungi páfinn með Jude Law og Diane Keaton sem vöktu mikla athygli fyrir nokkrum árum. Samkennið er að páfinn sem í hlut á nær kjöri þótt hann sé alls ekki hátt settur preláti og nánast fyrir keðju tilviljana. Hann reynist svo óvænt vera frekar íhaldssamur og með skýra guðfræðilega línu sem alls ekki er í tísku. Hadrian sjöundi hefur stundum verið kallaður óskhyggjusaga því að páfinn nýi er augljóslega byggður á Rolfe sjálfum og þegar hann hefur náð kjöri byrjar hann að hlaupa útundan sér, hjálpa vinum og refsa óvinum og tekur ýmsar afar óvinsælar pólitískar ákvarðanir. Það hversu illa honum er tekið varpar auðvitað ákveðnu ljósi á hversu bundnar hendur flestra ráðamanna eru og hugmyndir almennings um hvað þær geta gert eru óraunsæjar. Corvo er það samt ekki beinlínis því að Hadrian fellur að lokum fyrir pólitískum launmorðingja sem manni finnst nánast óhjákvæmilegt.

Flestir aðdáendur Corvo hafa ekki síst hrifist af stíl hans sem er afar sérstakur og einkennist í senn af miklum hátíðleika (ekki síst í þessari bók) og jafnvel fornyrðanotkun en síðan nýyrðasmíð, líkt og tungumálið sé leikfang hans sem hann geti mótað að vild. Það er eitthvað fallegt við sjálfstæði hans og vilja til valda yfir málinu þó að augljóslega geti hann ekki fallið öllum í geð. Oft er hann kenndur við flúr eða barokk. Sjálfum finnst mér ritstíllinn álíka óhaminn og hugmyndir Corvo. Hann er maður sem fellur ekki að samtíð sinni og auðvitað getur hann ekki notað dæmigert málfar heldur. Það er fyrst og fremst óheft tjáningin sem heillar við Hadrían páfa og kannski er þessi bók skýrasta dæmið um það hvers vegna gervigreindin verður aldrei áberandi í listum. Við höfum ekki endilega áhuga á að lesa vandaðan texta (þó að ekki skaði hann) heldur að kynnast óvenjulegu og sérstöku fólki sem er áhugavert og það hefur Corvo sannarlega verið, einstaklingshyggja hans andar af hverju orði í þessari bók hans um annan enska páfann.

Corvo var umdeildur meðan hann lifði (sbr. lýsingu Symons ævisagnaritara hans hér að neðan). Einn vinur hans lýsti honum þannig að hann hafi ekki verið eins og aðrir menn heldur fremur líkt og fallinn engill eða djöfull. Hann hefur greinilega heillað umhverfi sitt en hrundið ýmsum frá, ekki ósvipað aðalsöguhetjunni í bókinni um Hadrían páfa.