Þorpsmefistófeles

Þröng föt, stuttar stuttbuxur og skyrtur með svipuðu mynstri og veggfóðrið. Jú, við erum augljóslega stödd á miðjum 8. áratugnum og það er staðfest með viðtali við Björn Borg. Eftir þennan inngang hefst sagan í Himlen är oskyldigt blå (2010) á rúmsenu þar sem hinn barnslegi Martin (Bill Skarsgård) og ónefnd kærasta eru í aðalhlutverki og ekkert falið. Í kjölfarið erum við kynnt fyrir sífullum og vanstilltum föður hans og niðurdreginni móður og ríka vininum sem á einkasundlaug heima hjá sér og foreldra sem vilja gjarnan gefa besta vini stráksins litasjónvarp. Eðlilega tekur Martin því fagnandi þegar honum er boðið að koma í Skerjagarðinn að vinna á hóteli um sumarið með ríka vininn og foreldrana í næsta nágrenni. Þetta virðist vera sumarstaður þar sem allt starfsfólkið er glænýtt og hinn sérvitri eigandi sem gengur um á sloppnum rekur einn starfsmann á dag fyrir áfengislykt og aðrar smásyndir þannig að fljótlega er Martin/Bill orðinn einn af þjónunum í skrautlegum búningi. Hann er samt rekinn úr rúminu sínu af öðrum starfsmanni sem er leikinn af Patrik úr Bonusfamiljen; sá býður honum síðar að lesa Playboy með honum og í annað sinn er par á fullu í rúminu hans. Á 8. áratugnum þótti einhvern veginn sjálfsagðara að ryðjast inn á persónulegt svæði annarra.

Sænskar gamanmyndir lúta öðrum lögmálum en t.d. bandarískar, fátt er um augljósa brandara heldur er allt frekar einkennilegt og skondið en vegna þess að ég er norrænn fíla ég sænska húmorinn, s.s. vandræðalegar tilraunir aukapersónu í myndinni til að spjalla við Martin á bátahöfninni. Himlen är oskyldigt blå er á Netflix og þar sá ég hana í vor en það var í annað sinn því að ég mun hafa horft á hana í sænska sjónvarpinu fyrir nokkrum árum þegar ég rambaði óvart á hana. Bill Skarsgård er nógu sérstakur í útliti til að hafa verið fenginn til að leika skrímslið Pennywise í Hollywood en líka sakleysið uppmálað í þessari mynd um táning sem veit aldrei hvað er að gerast og flækist inn í alls konar hluti án þess að skilja eitt né neitt, einkum á vegum hótelstjórans undarlega Gösta sem stendur ekki aðeins í framhjáhaldi heldur einnig dularfullum viðskiptum til viðbótar við hótelreksturinn. Þetta verður unga manninum til happs þegar hann er rekinn því að hótelstjórinn þarf þá á hjálp að halda við allt sitt dularfulla vafstur og endurræður strákinn snarlega. Milli þeirra myndast síðan eins konar fóstrasamband þar sem hótelstjórinn Gösta ræktar Martin/Bill upp sem arftaka sinn.

Það er hinn dularfulli og sérvitri Gösta hótelstjóri sem heldur myndinni uppi, hann er dæmigerður athafnamaður sem er stöðugt á ferð og flugi, hraðmæltur og segir hverjum sem hann hittir nýja sögu en skýrir aldrei neitt þannig að hinn ungi Martin hefur mjög óljósa hugmynd um hvað þetta allt snýst þó að viðskiptafélagar hans, afdankaðir smáglæpamenn að nafni Kenta og Nalle, séu augljóslega blandaðir inn í eiturlyfjabisnessinn og lemji eitt sinn Martin sundur og saman á milli þess sem þeir ræða möguleikann á að stofna Disneyland í Svíþjóð nema með Línu langsokk og öðrum sænskum menningarhetjum. Að einhverju leyti er eldri maðurinn sveitalegur Mefistófeles í þessari alvörulausu Faust-sögu því að unglingurinn er farinn að vanrækja stelpuna sem er skotin í honum (sem reynist síðan óvænt vera dóttir hótelstjórans) og koma oflátungslega fram við gamla vin sinn, ríka drenginn sem er leikinn af aðalleikaranum úr hinni frábæru þáttaröð Þurrkið aldrei tár án hanska. Á tímabili virðist stráksi líka vera að flækjast allrækilega í glæpavef velgjörðarmanns síns þannig að ekki verði aftur snúið af glæpabrautinni, aðallega vegna þess að hann hefur ekki haft vit á að spyrja neinna spurninga og er almennt frekar bláeygur og barnalegur, kannski táknrænn fyrir saklausari fortíð.

Að lokum tekur aðalpersónan okkar (Martin/Bill) þó þroskastökk, segir fólki sannleikann um alkóhólisma pabba síns og sættist við vin sinn. Hann bjargast líka frá Gösta þegar vandræðalegi nágranninn sem var stöðugt að reyna að spjalla reynist vera lögreglumaður í dulargervi sem fær Martin til að svíkja Gösta og bera vitni gegn honum. Þessi björgun sakleysingjans á lokaaugnablikinu verður þó aldrei beinlínis að föðurmorði þar sem Gösta ákveður að taka alla sök á sig og láta sem Martin hafi ekkert vitað áður en glæpagengið er gripið og réttvísin fær sinn gang. Sjálfur tekur drengurinn í kjölfarið ábyrgð á eigin fjölskyldu og kemur þar í stað sífulla föðurins. Myndin var feykivinsæl í Svíþjóð bæði vegna þess að margir fundu til skyldleika með Martin og vegna þess að hún nær sérkennilega vel utan um 8. áratuginn, mun fremur en veikburða íslenskar tilraunir til hins sama. Hún nær líka einkennilegum tökum á manni, nóg til að mig langaði til að sjá hana aftur áratug seinna þó að ég ætti nóg eftir óséð á Netflix.