Geimpólitík Herberts
Sjónvarpsþættirnir Dune: Prophecy á vod-inu hjá Sjónvarpi Símans eru greinilega gerðir í samhengi við kvikmyndir Denis Villeneuve því að fagurfræðin er ekki ósvipuð og eins tónlistin (sem er eftir Volker Bertelmann, vin minn). Þættirnir áttu upphaflega að vera gerðir af sömu mönnum líka en það breyttist og nú eru tvær konur á bak við þáttaröðina. Hún snýst enda aðallega um Bene Gesserit systurnar sem koma við sögu í Dune en þættirnir eiga að gerast löngu fyrr en atburðirnir sem lýst er í Dune. Eins og heiti þáttarins gefur til kynna skiptir spásögn þar öllu máli, um hið myrka Tiran-Arafel sem systurnar hafa séð fyrir. Eins er þar nokkru ljósi varpað á fornar væringar Atreides- og Harkonnen-ættanna en frá öðru sjónarhorni en í sjálfri Dune.
Fantasíuheimur Frank Herberts (1920–1986) var flókinn og hefur auk heldur lifað skapara sinn. Sjálfur sendi Herbert frá sér sex skáldsögur í lifanda lífi en sonur hans Brian Herbert (f. 1947) hefur síðan sett saman einar fimmtán skáldsögur í viðbót í félagi við rithöfundinn Kevin J. Anderson (f. 1962) og snúast þær allar um forsögu atburðanna sem lýst er í upphaflegu sögunni og kvikmyndum Lynch og Villeneuve. En einnig eru til sögur sem gerast á dögum sonar Pauls og eftir ríki hans. Því fer fjarri að ég hafi lesið þetta allt en upphaflega skáldsöguna þekki ég vel. Pabbi var aðdáandi hennar (þess vegna birtist þessi pistil á afmælisdegi hans) og hafði líka lesið framhaldsbækurnar, a.m.k. þær sem Frank Herbert skrifaði sjálfur. Þar kemur vel fram áhugi Franks Herberts á stjórnmálum og valdabaráttu sem er ekki barátta góðs og ills í hans heimi. Þetta sést mjög vel í Dune: Prophecy sem hefst á misheppnuðu brúðkaupi valdaætta sem kemur róti á valdajafnvægið. Þættirnir grundvallast á skáldsagnaþrenningunni Great Schools of Dune (komu út 2012-2016) því að þrítalan er mjög í hávegum höfð hjá þeim Herbert og Anderson eins og fantasíuhöfundum yfirleitt. Sjálfur er ég of mikill pönkari og of óhandgenginn Mammon og auglýsingaskrumi til að skrifa „þríleik“ (maður má setja gæsalappir utan um orð sem eru of tilgerðarleg) en vinn um þessar mundir að fjórtán binda skáldverki.
Ekki ætla ég að lýsa söguþræðinum hér enda flakka þættirnir milli tímasviða og hinar pólitísku flækjur eru margar og fágaðar. Aðalpersónurnar eru systurnar Valya og Tula Harkonnen sem leiknar eru af þeim Emily Watson og Oliviu Williams. Þær syrgja báðar bróður sinn Griffin sem var drepinn af einhverjum í Atreidis-ættinni og hafa raunar þegar drýgt margt ódæðið í hefndarskyni en þó er skarðið í vör Skíða enn ekki fylllt að þeirra mati. Í nútímanum glíma þær við hinn dularfulla og magnaða Desmond Hart (Travis Fimmel úr Vikings) sem er í þjónustu Corrino-ættarinnar sem fer með keisaraembættið. Hann getur brennt menn lifandi með hugarorkunni einni og skirrist ekki við það til að þjóna meistara sínum (sem er full subbulegt fyrir mig). Þessi völd virðist hann hafa fengið frá sandormunum á Arrakis en síðar kemur í ljós að arfleifð hans er ekkert venjuleg heldur.
Óneitanlega er það talsverð tilbreyting frá Dune að sjónarhornið sé hjá Harkonnen-ættinni frekar en Atreides-fjölskyldunni. Í heimi Frank Herberts voru engar óflekkaðar hetjur og kannski ekki einu sinni sótsvört illmenni þó að sumir fari nærri því. Öll vélræði og allt valdabrölt á sér skýringar og forsendur sem geta verið margþættar. Þegar horft er á svona þætti getur verið flókið að henda reiður á þessu öllu eins og ég hef áður lýst. Eins finnst mér galdrar túlkaðir með tæknibrellum ekki alveg jafn áhrifamiklir og yngri kynslóðum þykir hugsanlega. Leikarar í þáttunum eru langflestir enskir eins og í flestu alþjóðlegu efni nú til dags, margir myndarlegir og eflaust verða einhverjir frægir þegar fram í sækir. Ein leikkonan heitir Tabu og mun vera indversk. Öfugt við það sem almennt tíðkast eru konur 10 af 16 aðalliekurum í þáttunum, helstu karlarnir eru allir ungir nema Mark Strong sem við höfum öll séð í einhverju og hinn kunni Mark Addy sem einhverjir muna eftir úr Game of Thrones.
Dune og Catch 22 voru meðal eftirlætisbóka pabba heitins og hann var alltaf jafn hissa að við værum ekki búin að lesa þær; ég bætti ekki úr því fyrr en vorið og sumarið 1996 þegar vitað var að hann ætti að skammt eftir og kannski í örvæntingarfullri tilraun til að vera góður sonur. Ég velti því iðulega fyrir mér hvernig honum féllu nútímalegar aðlaganir þessara verka.
